Tekst in beeld: Erfgoed Deal
De Erfgoed Deal draagt bij aan projecten Waar ruimtelijke opgaven en erfgoed Samenkomen. In drie thema's: klimaatadaptatie, Energietransitie & duurzaamheid en Stedelijke groei & krimp.
Thema stedelijke groei & krimp
Schoolgebouwen Nieuwegein
Titelkaart: Anita Blom
Specialist Wederopbouw en naoorlogse stedenbouw bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Talking head Anita Blom: "Als we het over erfgoed hebben, denken veel mensen dat het om oude gebouwen gaat. Maar erfgoed is ook het erfgoed uit de periode van na de oorlog. Dat is de wederopbouwperiode, maar ook de periode Post 65. Na de Tweede Wereldoorlog was de woningnood erg hoog. Dat was nog steeds niet opgelost aan het eind van de jaren 60. De afgelopen jaren is er natuurlijk al veel onderzoek gedaan naar de bewonerstevredenheid van bloemkoolwijken. Bloemkoolwijken, zo noemen we de wijken uit die periode. Dat heeft ermee te maken dat als je naar de plattegrond van de wijken kijkt, dan lijkt het net een doorgesneden bloemkool. Met roosjes, dat zijn dan de verschillende buurtjes of groepjes woningen. En dan een toegangsweg om ervoor te zorgen dat het verkeer geconcentreerd blijft en zich niet overal door de wijk verspreidt. Het idee van de groeikernen was: de mensen weghalen uit de slechtere gebieden van de stad, en ze betere woonvoorzieningen bieden dan ze in de stad hadden. Dus laagbouw in plaats van flats. Het voordeel van de groeikernen is dat ze in 1 keer werden bedacht, dus alle functies werden op elkaar afgestemd in de hele wijk."
Afbeelding in beeld: Kaart van Nederland met duiding van de groeikernen Alkmaar Purmerend Haarlemmermeer Zoetermeer Lelystad Almere Houten Capelle aan de IJssel Duiven Westervoort Helmond Nieuwegein Inzoom op Nieuwegein
Titelkaart in beeld: Judith Willemsen
Programmamanager Maatschappelijk Vastgoed en strategisch adviseur voor de gemeente Nieuwegein
Talking head Judith Willemsen: "Deze scholen zijn uit de jaren 70, en de wijk ook, en die zijn ook tegelijkertijd ontworpen. Wat je ziet is dat de schoolpleinen groot zijn en rondom de scholen liggen. Ook de logistiek is op elkaar afgestemd."
Titelkaart in beeld: Leon Sebregts
Architect en architectuurhistoricus, Onderzoeker van het onderdeel erfgoedwaarde
Talking head Leon Sebregts: "In de jaren 60 begon het onderwijs te veranderen. Van klassikaal en vrij statisch, waarbij de nadruk lag op het vergaren van kennis en vaardigheden van de leerlingen, verschoof dat meer naar de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen. Dat zie je ook terug in de schoolgebouwen uit die tijd. De flexibiliteit die paste bij die nieuwe manier van onderwijs geven, die zie je heel mooi terug in dit lokaal. Bijvoorbeeld door de schuifwanden hier tussen de lokalen, die je helemaal open kon zetten en waardoor de ruimte dus twee keer zo groot kon worden. Maar ook richting de gang, ook daar een schuifpui. Op die gang, achter die schuifpui, zijn allerlei plekken en kleine hoekjes en gaten voor kinderen om individueel of in kleine groepjes te leren."
Talking head Judith Willemsen: "Doordat alle scholen in dezelfde periode zijn gebouwd, en nu dus allemaal toe zijn aan vernieuwing, is de opgave enorm. Een aantal jaren geleden heeft de gemeenteraad van Nieuwegein ervoor gekozen om alle basisscholen te slopen en te vervangen voor nieuwbouw. We zijn begonnen met de uitwerking daarvan in 1 wijk. We hebben gezien dat omwonenden daar heel erg tegen zijn. Ze vinden de dorpse, kleinschalige uitstraling van de scholen heel erg prettig, en willen dat eigenlijk niet veranderen. Dus op het moment dat je gaat kiezen voor sloop en nieuwbouw, gaat ook de historie verloren en verander je de uitstraling." Talking head Leon Sebregts: "Dit is een typische patioschool. Dat houdt in dat clusters van lokalen georganiseerd zijn rondom twee centrale patio's. Twee groene patio's. De kleuters hebben hun eigen clustertje, de onderbouw en de bovenbouw. Al die clusters hebben ook een eigen entree. Daardoor hebben deze scholen misschien wel zeven, acht, negen verschillende entrees."
Titelkaart: Lotte Zaaijer
Architect en bouwhistoricus onderzoeker Van het onderdeel erfgoedwaarde
Talking head Lotte Zaaijer: "Zoals je ziet is daar een groenstrook tussen het schoolplein en de lokalen. Die bossages waren bedoeld als een buffer tussen het schoolplein en de leslokalen, om afleiding van de kinderen te voorkomen."
Talking head Leon Sebregts: "Bij deze school zie je heel duidelijk de typerende daklandschappen van de jaren 70-scholen. We hebben de piramide bijvoorbeeld, die je daar ook ziet, de daglichthappers. Allemaal bedoeld om voldoende daglicht in die scholen te krijgen, in die lokalen. Ook het verspringende karakter van die clustertjes van die lokalen is duidelijk te zien hier. Wat nog wel leuk is is het materiaalgebruik wat in de jaren 70 heel anders was. Het typische bruin en oranje uit die tijd. Inmiddels is dat allemaal vervangen, is het mooi helder blauw geworden. Dit geeft nog wel een heel goed beeld van hoe het ooit was."
Talking head Judith Willemsen: "Wij hebben een bureau gevraagd om voor ons te onderzoeken of de scholen vernieuwd kunnen worden, als alternatief voor nieuwbouw. We zijn voor de eerste school begonnen met het uitwerken van het ontwerp. Daarbij hebben we een vergelijking gemaakt tussen vernieuwbouw en nieuwbouw. Wat je ziet is dat die vernieuwbouw eigenlijk heel goed kan bij deze scholen. De scholen lenen zich heel erg om het huidige onderwijs toe te passen in de gebouwen. De flexibiliteit die je nodig hebt zit eigenlijk al in het ontwerp van de jaren 70. We hebben pas het bestuur de keuze voorgelegd: Wil je gaan voor sloop nieuwbouw, of het ontwerp voor vernieuwbouw? Er is unaniem gekozen voor de vernieuwingsopgave."
Talking head Lotte Zaaijer: "We hebben opdracht gekregen om voor alle basisscholen in Nieuwegein een cultuurhistorisch onderzoek te doen omdat de scholen onderdeel uitmaken van de woonbuurt en in samenhang met die woonbuurt zijn ontworpen. Dit onderzoek maakt onderdeel uit van een groot integraal onderzoek waarbij ook aspecten als de bouwtechnische staat en duurzaamheid worden meegewogen. In het algemeen is er vrij weinig onderzoek gedaan naar Post 65 scholen, dus de uitkomsten van dit onderzoek kunnen toegepast worden in groeikernen in heel Nederland."
Talking head Anita Blom: "De wijken zijn inmiddels 40 tot 50 jaar oud en er moet iets mee gedaan worden. Ofwel in de vorm van: de huizen en de voorzieningen moeten onderhouden worden, er moet opnieuw nagedacht worden: functioneren de voorzieningen en de scholen en waar zijn de sterke punten in gelegen van die wijken? We merken dat de bewoners in het algemeen heel enthousiast zijn. Professionals als architecten en stedenbouwkundigen vinden het in het algemeen tuttige wijken. Maar het is toch veel meer van belang dat de bewoners daar op een prettige manier wonen. Dat de bewoners waarde hechten aan wat er in hun omgeving is gebouwd. In die zin kan het onderzoek wat wij hier doen over erfgoed van Post 65 een mooie bijdrage leveren, want wij kunnen stimuleren dat er op een andere manier gekeken wordt naar die wijken, en dat ze daarmee door kunnen functioneren in de toekomst."
Tekst in beeld: Erfgoed Deal
Titelkaart: Ministerie van Onderwijs, Cultureel en Wetenschap
Meer weten? Kijk op erfgoeddeal.nl
Erfgoed Deal
