In de negende, én laatste ronde, van de Erfgoed Deal zijn acht nieuwe projecten toegevoegd aan het programma. Bij de Erfgoed Deal ontstaan innovatieve en regionaal passende oplossingen door het koppelen van nieuwe gebiedsontwikkelingen aan lokaal of regionaal erfgoed. Het totaal aantal projecten dat op deze wijze integraal tot stand is gekomen door de Erfgoed Deal komt daarmee op 59.
De acht nieuwe projecten zijn: Heren van Herlaer, Landschapszone Almere Stichtsekant, Swaen Curacao, Almeleau, Boerderijen Oldambt-Nijambt, ENCI Maastricht, Paal Getijdenhaventje en Elektriciteitshuisjes Utrechtse Binnenstad.
Het getijdenhaventje van Paal aan de Westerschelde.
Inspirerend vliegwiel
Met deze negende ronde komt een eind aan de Erfgoed Deal. Het programma stopt einde van dit jaar, maar de opgave waarvoor het is opgezet gaat door. Er zijn immers in ons land nog genoeg plekken die voor verandering staan, waarbij erfgoed een rol van betekenis kan spelen. De projecten uit de Erfgoed Deal dienen als voorbeeld en inspiratie voor grotere gebiedsopgaven voor verschillende ministeries. Ook in deze laatste ronde laten de projecten zien, zowel in plattelands- als stedelijk gebied, hoe erfgoed als inspirerend vliegwiel kan worden gebruikt bij nieuwe gebiedsontwikkelingen.
Extra aandacht voor eerder ontbrekende thema’s
In de negende ronde zijn projecten gehonoreerd op het terrein van landbouw en natuur, energie en economie, wonen en mobiliteit en water en bodem. De projecten zijn verspreid door heel Nederland, -en nog verder: van Zeeuws-Vlaanderen tot in Noord- Oost Groningen en van Maastricht tot Almere en overzees naar Curaçao. Dit jaar heeft de stuurgroep extra aandacht besteed aan thema’s en types projecten, die in eerdere rondes ontbraken, en nu ook als voorbeeld dienen voor grote opgaven in ons land. Denk aan de inpassing van elektriciteitshuisjes in binnensteden, aanpassingen van waterkeringen en behoud van kwetsbare archeologische vindplaatsen bij bedrijventerreinen.
Kern van succes ligt in samenwerking in de regio’s
Mirjam Wulfse, de voorzitter van de Erfgoed Deal stuurgroep, over deze ronde:
“Alle acht nieuwe projecten laten zien hoe erfgoed een bron van inspiratie en regionale culturele identiteit kan zijn, en bij goed gebruik de ruimtelijke kwaliteit kan vergroten. Wat mij vooral is opgevallen, is dat de kern van het succes bij de projecten wordt gevormd door de samenwerking van de verschillende gebiedspartners met het Rijk én door de participatie in de gebieden zelf. Deze projecten zouden nooit tot stand komen zonder de samenwerking van al die verschillende partijen in de regio’s, zoals gemeenten, provincies, waterschappen, monumentenorganisaties, maar ook bewoners, maatschappelijke organisaties en bijvoorbeeld musea. Ieder bracht zijn eigen kennis mee ter tafel, en dat leidde tot mooie samenwerking aan erfgoedinclusieve oplossingen.”
Uit archeologisch veldonderzoek is gebleken dat zich onder de huidige polderbodem van bedrijventerrein Stichtsekant in Almere een goed bewaard landschap uit de Steentijd bevindt.
Over de toegekende projecten:
Heren van Herlaer
Tussen de stad ‘s-Hertogenbosch en de dorpen Esch, Vught en Sint-Michielsgestel ligt een grote waterveiligheidsopgave. Hier moet het waterschap De Dommel ruim 25 kilometer dijkverbetering realiseren. In het project Heren van Herlaer laat het waterschap zien dat oude ‘vergeten’ dijken uit de tijd van de Zuiderwaterlinie prima een waterkerende functie kunnen terugkrijgen waarmee de beleving van het oude linie- en cultuurlandschap een enorme impuls krijgt. Tegelijk worden met Brabants Landschap ook natuurwaarden in het gebied versterkt.
(Dit project valt onder het thema water en bodem.)
Paal Getijdenhaventje
Het project is een sluitstuk van een bredere gebiedsopgave langs de Zeeuws-Vlaamse kunst en het Grenspark Saeftinge. Doel is het versterken van leefbaarheid, economie en sociale samenhang in Paal door de historische verbinding tussen het dorp en de bijzondere getijdehaven te herstellen. De aantrekkingskracht van maritiem erfgoed wordt als katalysator ingezet om ruimtelijke verbindingen te verbeteren en sociale netwerken te versterken.
(Dit project valt onder het thema energie en economie.)
Elektriciteitshuisjes Utrechtse Binnenstad
Om netcongestie te voorkomen moeten in de historische binnenstad van Utrecht ongeveer 63 stuks elektriciteitshuisjes worden geplaatst. Juist daar is de ruimte schaars en de esthetische inpassing complex. In dit project zullen de standaardmodellen van de netbeheerder op innovatieve wijze worden aangepast aan het stadsgezicht met hoge en diverse erfgoedwaarden.
(Dit project valt onder het thema energie en economie.)
Boerderijen Oldambt-Nijambt
De gemeente Oldambt staat voor een stevige opgave. Door schaalvergroting zullen de aankomende jaren, nog meer dan nu al het geval is, de kolossale historische Oldambtster boerderijen en schuren - die het gezicht van het gebied bepalen - hun functie verliezen. In dit project zullen een aantal initiatieven voor herbestemming en transformatie worden ondersteund. Het toepassen van lokale bio-based materialen en het ondersteunen van lokale ketens is onderdeel van de aanpak. Ook wordt er gekeken naar oplossingen voor planologische knelpunten.
(Dit project valt onder het thema landbouw en natuur.)
Landschapszone Almere Stichtsekant
De Gemeente Almere ontwikkelt een landschapszone op bedrijventerrein Stichtsekant. Deze landschapszone vormt een nieuwe uitbreiding van het groenblauwe raamwerk en biedt ruimte voor waterberging, ecologie en recreatie. De wijze waarop het bedrijventerrein Stichtsekant wordt heringericht, is hoofdzakelijk ingegeven door de ontdekking van 23 archeologische vindplaatsen. De nieuwe landschapszone draagt bij aan het in situ behoud van deze bij archeologische vindplaatsen en aan de beleving ervan.
(Dit project valt onder het thema water en bodem.)
ENCI Maastricht
Het ENCI-gebied in Maastricht ondergaat een ingrijpende transformatie. Waar ooit de kalksteengroeve en cementfabriek het landschap bepaalden, ontstaat nu een nieuw gemengd stedelijk landschap waarin wonen, werken, cultuur, natuur en recreatie op duurzame wijze samenkomen. In dit project krijgt de monumentale Klinkerhal en deel van het Oven 8 complex een functie als Energie & Water Hub. Deze hub verbindt groeve en fabrieksterrein en legt de basis voor innovatieve combinaties van energie, waterbeheer, mobiliteit en erfgoed.
(Dit project valt onder het thema energie en economie.)
Almeleau
Aan de rand van het centrum van Almelo, direct naast het station, ligt de wijk Achter de Molen. Ooit vormde dit gebied het bruisende hart van de Twentse textielindustrie, maar nu is de wijk toe aan een opwaardering. De gemeente Almelo zet met dit stadsontwikkelingsproject erfgoed en culturele diversiteit in als de essentiële dragers van de ruimtelijke ontwikkelingen. Rondom diverse erfgoedlocaties zullen nieuwe ontmoetingsplekken worden gecreëerd die samen de nieuwe as van de wijk zullen gaan vormen.
(Dit project valt onder het thema wonen en mobiliteit.)
Swaen Curaçao
Het project Swaen Curaçao gaat over het verbeteren van het woonmilieu voor bewoners van een klein buurtje, gelegen rondom het oude landhuis Swaen in Willemstad op Curaçao. Het project richt zich zowel op het behoud van het monumentale stadshuis Swaen en de omliggende gebouwen als op de versterking van het immaterieel erfgoed, zoals de lokale zelfbouwcultuur, ambachten en verhalen uit de wijk. Daarmee wordt de wijk niet alleen fysiek opgeknapt, maar ontstaat ook een sociaalmaatschappelijk centrum, waarin erfgoed en gemeenschapszin samenkomen.
(Dit project valt onder het thema wonen en mobiliteit.)
Straatbeeld in de buurt Swaen in Willemstad op Curaçao.